महाराष्ट्रातील कारंजा (लाड) च्या नयनरम्य लँडस्केपमध्ये वसलेल्या मनभा या गावात, राहुल देशमुख नावाच्या गतिमान उद्योजकाच्या नेतृत्वाखाली कृषी-पर्यटनाची एक उल्लेखनीय यशोगाथा फुलली. महाराष्ट्रातील एका लहान गावात जन्मलेल्या आणि वाढलेल्या राहुल यांचे नेहमीच भूमी आणि तेथील लोकांशी घट्ट नाते होते. तंत्रज्ञानात करिअर केल्यानंतर, त्यांना त्यांच्या मातृभूमीत रूजलेल्या मुळांनी त्यांच्या मूळ गावात आणि राज्यात अर्थपूर्ण बदल घडवून आणण्यासाठी हाक दिली. आणि त्यांच्यामध्ये सुप्तावस्थेत दडून असलेल्या सामाजिक कार्यकर्त्याने त्या हाकेला उस्फुर्त प्रतिसाद दिला.
ग्रामीण भागातील कष्टकरी आणि शेतकरी समुदायाला सशक्त करण्यासाठी कृषी-पर्यटनाच्या क्षेत्रात असलेल्या उत्कृष्ट संधींनी प्रेरित होऊन, राहुल यांनी त्यांच्या वडिलोपार्जित गावात नैसर्गिक सौंदर्याचा आणि शांततेचा अस्सल अनुभव शोधणाऱ्या शहरी पर्यटकांसाठी एक निसर्गरम्य ठिकाण बनवण्याच्या दिशेने प्रयत्न सुरू केले. अतूट दृढनिश्चय आणि स्पष्ट व्हिजनसह, त्यांनी एक शाश्वत मॉडेल तयार करण्याचा प्रयत्न केला.
त्यातूनच मग नेचर ब्लीस एग्रो टुरिझमची निर्मिती झाली. तिथे केवळ महाराष्ट्राच्या नैसर्गिक सौंदर्याचे प्रदर्शन घडावे एवढाच हेतू नव्हता, तर स्थानिक गावकऱ्यांना रोजगाराच्या संधी देखील निर्माण व्हाव्यात असा त्यांचा हेतू आहे. त्या अनुषंगाने इंटिग्रेटेड फार्म बिझनेस माॅडेल (IFBM) च्या अंतर्गत युनिट ऑफ यथार्थ एग्री बिझनेस कंपनी स्थापन झाले. तसेच याचाच एक भाग म्हणून अत्याधुनिक सुखसुविधांनी युक्त असे कृषी पर्यटन, बांबू आधारित उद्योग, कुक्कुटपालन, वनशेती, नैसर्गिक शेती, फुड प्रोसेसिंग, मशरूम शेती, परंपरागत वऱ्हाडी अन्न वस्त्र निवारा एक अनुभव, कृषी उद्योजकता, इत्यादी उपक्रमांना ते चालना देतात. आणि इतर गरजूंना प्रोत्साहित करतात.
या प्रदेशातील कृषी पद्धतींचे पुनरुज्जीवन करणे हे राहुल यांचे पहिले पाऊल होते. त्यांच्या जवळ असलेल्या तांत्रिक कौशल्यावर आधारित, त्यांनी कृषी उत्पादन सुधारण्यासाठी आणि पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी सेंद्रिय शेती, ठिबक सिंचन आणि पीक रोटेशन पद्धती, यासारख्या आधुनिक शेती तंत्रांचा परिचय करून दिला. शाश्वत पद्धती आत्मसात करून, राहुल यांनी कृषी आणि पर्यावरणीय पर्यटन यांच्यात सुसंवादी संतुलन निर्माण करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे.
पुढे, त्यांनी आपल्या पर्यटन केंद्राला भेट देणाऱ्या पाहुण्यांचा अनुभव व आनंद अधिक वाढवा यावर भर दिला , पारंपारिक फार्महाऊसचे रूपांतर आकर्षक अशा अतिथीगृहात केले, त्यात आधुनिक सुविधां आणि ग्रामीण संस्कृतीचे आकर्षक असे मिश्रण केले. त्यांनी पर्यटकांनी प्रत्यक्ष सहभाग घेऊन अनुभव घ्यावा अशी व्यवस्था निर्माण केली, ज्यात फार्म टूर, हँड्स-ऑन वर्कशॉप आणि ताजे, स्थानिक पातळीवर तयार केलेले खाद्यपदार्थ शिकवणारा पाककला वर्ग यांचा समावेश आहे.
राहुल देशमुख यांच्या कृषी-पर्यटन उपक्रमाला जसजसा प्रतिसाद लाभला, तसतशा गावकऱ्यांच्या आर्थिक शक्यताही वाढल्या. सामुदायिक सहभागाचे महत्त्व ओळखून, राहुल यांनी उपक्रमात विविध भूमिकांसाठी स्थानिक रहिवाशांना कामावर घेण्यास प्राधान्य दिले. शेती आणि पशुपालनापासून ते आदरातिथ्य आणि टूर गाईडिंगपर्यंत, गावकऱ्यांना नवीन कौशल्ये शिकण्याची आणि घराजवळ शाश्वत उपजीविका मिळवण्याची संधी निर्माण केली . राहुल देशमुख आणि परिवाराचा असा विश्वास आहे, की शेतीला जर फायद्यात आणायचे असेल, तर शेतकऱ्याला दररोज, आठवडी, मासिक किंवा वार्षिक उत्पन्न नियमितपणे व्हावे यासाठी उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.
राहुल देशमुख यांच्या पुढाकाराचा प्रभाव खोलवर होता. यामुळे केवळ नोकऱ्या निर्माण झाल्या आणि स्थानिक अर्थव्यवस्थेला चालनाच केवळ मिळाली नाही तर गावकऱ्यांमध्ये अभिमान आणि मालकीची भावनाही वाढली. ते त्यांच्या गावासाठी राजदूत बनले, त्यांची संस्कृती, परंपरा आणि जगण्याची पद्धत जगभरातील अभ्यागतांना अवगत केली.
कालांतराने, राहुल आणि त्यांच्या परिवार यांचा कृषी-पर्यटन उपक्रम ग्रामीण विकासाचे ज्वलंत उदाहरण बनले. एकाच वेळी स्थानिक समुदायांना सशक्त बनवताना अस्सल अनुभव शोधणाऱ्या प्रवाशांना याने आकर्षित केले. राहुलच्या मॉडेलच्या यशामुळे संपूर्ण महाराष्ट्रात अशाच प्रकारच्या उपक्रमांना प्रेरणा मिळाली, ज्यामुळे ग्रामीण पर्यटन आणि आर्थिक विकासात नवजागरण घडले.
महाराष्ट्राच्या भूमीत शेतकऱ्यांच्या आशेचा सूर्य मावळत असताना, राहुल देशमुख यांनी कृतज्ञ भावनेने आपल्या भावी प्रवासाचा विचार केला. आपल्या उत्कटतेने, नाविन्यपूर्णतेने आणि आपल्या मुळांप्रती समर्पण याद्वारे त्यांनी केवळ एक यशस्वी व्यवसायच उभारला नाही तर असंख्य गावकऱ्यांचे जीवनही बदलून टाकले. आणि भविष्याकडे पाहताना राहुल देशमुख यांना हे माहित होते, की त्यांनी पेरलेली ही परिवर्तनाची बीजे पुढच्या पिढ्यांसाठी निश्चितच फळ देत राहतील.
कालांतराने, मनभा गाव हे शाश्वत पर्यटन आणि ग्रामीण विकासाचे एक महत्त्वाचे केंद्र म्हणून विकसित झाले, जे महाराष्ट्र आणि तेथील इतर गावांसाठी एक मॉडेल म्हणून काम करत आहे. राहुल यांच्या दूरदृष्टीमुळे आणि नेतृत्वामुळे, मनभा हे केवळ पर्यटनाचा नैसर्गिक अनुभव घेऊ इच्छिणाऱ्या प्रवाशांसाठी एक कृषी पर्यटनच बनले नाही तर तेथील रहिवाशांसाठी अभिमान आणि समृद्धीचे स्त्रोत बनले आहे.
